نما سازی ساختمان


● نمای ساختمان؛ اهداف و كاركردها، بایدها و نبایدها…


از زمانی كه زیبایی ظاهری و آرامش، آسایش و ایمنی هر چه بیشتر محل زیست بشر و صد البته صرفه جویی در مصرف انرژی برای ساختمانها مد نظر قرار گرفت، ایجاد نماهای با مصالح و شیوه های اجرایی متفاوت و متنوع در دستور كار مالكان و سازندگان ساختمانها قرار گرفته‌است.

البته از این نظر ایرانیان دارای سابقه طولانی و دیرینه در امر نما سازی برای ساختمانها هستند. و در طول تاریخ از گچبری و آهك بری برای نما سازی استفاده می‌كرده‌اند.

نتیجه و حاصل كار هنرمندانه و در عین حال فنی و اصولی معماران و بناها و سازندگان ایرانی را می‌توان در بناهای تاریخی مثل مساجد جامع بسیاری از شهرها از جمله شیراز، تبریز، اصفهان و بسیاری از عمارت ها، بقعه ها و مقبره ها و بسیاری دیگر از بناهای قدیمی‌و تاریخی در جای جای كشور، به عینه مشاهده كرد.
دانستن اینكه در نظر گرفتن نما برای ساختمانها چه هدف یا اهدافی را دنبال می‌كند، و چه عواملی در نوع و شیوه اجرایی این قبیل نماها موثرند، لازم و ضروری است.

اما نكته‌ای كه در اینجا و قبل از پرداختن به بحث اهداف و انواع نماها باید به آن اشاره شود، اینكه هر نوع نمایی كه با هر نوع مصالح ساختمانی و با هر هزینه‌ای كه ساخته شود، باید به طور كاملاً صحیح و اصولی نگهداری شوند و در صورت آسیب دیدگی نما، برای اجتناب از صدمات جدی تر و در نهایت تخریب كلی نما و ساختمان و نیز به منظور حفظ و احیای منظره و جلوه ساختمان، باید قسمتهای آسیب دیده كاملاً مرمت و تعمیر شوند



اهداف نما سازی ساختمان

موارد زیر را می‌توان بعنوان دلایل واهداف اصلی نما سازی در ساختمانها نام برد:

1-زیبا و دلپذیر شدن جلوه ظاهری و بیرونی ساختمان و در نهایت دورنما و منظره (View) مناسب و قابل قبولِ شهر یا محلی كه ساختمان در آن واقع شده‌است.

2-كاهش اتلاف انرژی در تمام فصول سال؛ چراكه نما در ساختمان نقش یك عایق حرارتی و برودتی را بازی می‌كند، كه هم از هدر روی انرژی تولیدی سیستمهای گرمایشی و سرمایشی ساختمان ممانعت می‌كند و هم می‌تواند بر حسب جنس، رنگ و میزان سطحی كه دارد، باعث دفع و انعكاس گرما در فصل تابستان خصوصاً در مناطق گرمسیری شود، وعكس همین عملكرد را در فصل زمستان برای جذب انرژی خورشیدی و گرم شدن ساختمانها درمناطق سرد سیری ایفا نماید.

3-نمای ساختمان بعنوان عایق صوتی ایده‌ال و مناسب؛ كاملاً واضح و روشن است كه نمای ساختمان نقش بسیار مهمی‌در كاهش ورود میزان آلودگی های صوتی و صداهای آزاردهنده محیط بیرون به فضای داخلی ساختمانهای اداری و مسكونی و … است. كه این مساله در ابر شهرهای با آلودگی های بالای صوتی بیشتر نمود پیدا می‌كند. در ساخت و سازهای عصر حاضر، این عایقكاری صوتی با استفاده از نماهای شیشه‌ای و با بكار گیری شیشه های چند لایه كه مابین آنها با گازهایی مثل آرگون پرشده یا خلاء می‌باشد، به نتایج بهتری (هم بهره‌گیری از نور بیرون برای تامین روشنایی داخل ساختمان و هم ممانعت از ورود صداهای ناهنجار به‌داخل) با بازده بالاتری رسیده‌است. نماهای با جنس سنگ، بتن و آجر نیز عایقهای خوبی از نظر صوتی هستند.

4-كمك به افزایش دوام و پایداری ساختمانها در برابر شرایط نا مساعد جوی و محیطی (زلزله، باد، باران اسیدی و رطوبتهای خورنده، یخبندان، گازهای اسیدی موجود در هوای آلوده شهرهای بزرگ، پرتوهای مضر خورشید مثل اشعه ماورائ بنفش، گرد و خاكها و دوده های حاوی مواد شیمیایی) و در نتیجه افزایش عمر مفید ساختمان.

نما سازی ساختمان

همانطور كه همه ما می‌دانیم از مصالح مختلف مثل آجر، سنگ، بتن، شیشه و … برای ایجاد نمای ساختمانها استفاده می‌شود. كه در این مجال به بیان خصوصیات و ضوابط كلی لازم الرعایه در این قبیل نماها میپردازیم.


1-نماسازی شیشه‌ای: استفاده از شیشه دارای قدمتی در حدود 6500 سال است. اولین بار در حدود 3500 سال پیش مصریان از شیشه برای ساخت ظروف استفاده كردند. بر اساس شواهد تاریخی، در قرن ششم میلادی برای نخستین بار در كلیسایی در قسطنطنیه از شیشه بعنوان یك مصالح ساختمانی استفاده شد. قصر كریستال لندن اولین ساختمان شیشه‌ای بود كه در سال 1851 احداث شد. البته در ابتدای امر استفاده از شیشه در كارهای ساختمانی با استقبال چندانی ربرو نشد، ولی با گذر زمان و با پیشرفتهای چشمگیری كه در كار تولید انواع شیشه ها، از جمله شیشه های نشكن، دو یا چند جداره عایق صدا و حرارت، شیشه های رفلكسی و … بوجود آمد، هر روز به میزان استفاده از اقسام مختلف شیشه بعنوان یك مصالح ساختمانی بسیار زیبا، عایق و در عین حال با صرفه اقتصادی افزوده می‌شود. علاوه بر مزایای فوق یكی دیگر از محاسن عمده استفاده از شیشه در ساختمان، فراهم شدن امكان دید وسیع و روشنایی كافی برای ساكنان است كه در صورت استفاده از انواع خاص آن این دید می‌تواند فقط از داخل به خارج باشد و نوری هم كه وارد فضای داخل می‌شود، عاری از هر گونه اشعه مضر خورشید باشد، چراكه تقریباً تمام اشعه های زیان آور آفتاب در برخورد با سطح شیشه ها، بازتاب پیدا كرده و نوری كه از شیشه عبور می‌كند، هیچگونه ضرری برای اشخاص یا اشیائ منزل ندارد.


2-نما سازی به روش اندود كاری و با استفاده از ملاتها: در این شیوه بر حسب شرایط جوی و محیطی منطقه، جنس مصالح سطح زیر كار از نظر میزان جذب آب و رطوبت و میزان مقاومت و چسبندگی و … از ملاتهای سیمانی، گچی، گلی، آهكی ویا تركیبی از آنها استفاده می‌شود. بعنوان مثال از نظر مقاومت ملاتهای سیمانی دارای بیشترین مقاومت و ملاتهای گلی و گچی به ترتیب دارای كمترین مقاومت هستند. بنابراین در صورت نیاز به یك نمای با مقاومت بالا، هیچگاه نمی‌توان از ملاتهای گچی یا گلی استفاده كرد. اما بر عكس شكل پذیری و گیرش نماهای گچی بیشتر و سریعتر از انواع سیمانی است.


3-نما سازی با استفاده از روكشهای خارجی: از دیگر متدهای نما سازی بكارگیری روكشهای خارجی مثل رنگهای لعابی، سنتی و ذیگر انواع رنگها و نیز استفاده از انواع روكشهای ساخته شده با مواد رزینی مثل رزینهای اكریلیك، الكید، پلی استر، فنولیك، نیتروسلولز و … است

دلایل اسیب دیدگی ساختمانها

نمای ساختمانها در اثر عوامل زیر دچار خرابی هایی از قبیل طبله كردن، ترك خوردگی، شوره زدگی، آلوئك، لكه دارشدن، پوسته پوسته شدن، كنده شدن سنگها و آجرهای نما، تغییر رنگ و ظاهر اولیه نما و … می‌شوند:
-نشست جزیی یا كلی ساختمان – یخبندان و انجماد آب یا رطوبت اضافی موجود در نما یا سطح زیركار- انقباض و انبساط هاو یخ و آب شدنهای متوالی و با اختلاف دمای شدید – شوره زدگی یا سولفاته شدن نما در اثر استفاده از آب حاوی سولفاتهای محلول در آب مصرفی برای ساخت ملاتهای سیمانی و گچی و… و نیز بتن مصرفی در تولید نماهای بتنی، البته این مواد سولفاتی ممكن است در خود آجر یا تركیبات دیگر ملاتها هم وجود داشته باشند – آتش سوزی خصوصاً در نماهای بتنی – ترك خوردگی و به طور كلی آسیب دیدگی سطح زیر كار – اختلاط نادرست تركیبات و اجزا در نماهای بتنی و سیمانی و نیز ملاتهای مصرفی – استفاده از نوسان بالای دما برای گیرش سریع اندودها و ملاتهای بكار رفته در نما سازی بعنوان مثال استفاده از وسایل گرم كننده.


همانطور كه در ابتدا بیان شد، یكی دیگر از اهداف نما سازی برای ساختمانها علاوه بر حفظ دوام و پایداری آن، زیبایی و جلوه ظاهری مناسب و مطلوب ساختمان است، كه هم موجب دلپذیری و جذابیت بیشتر ساختمان می‌شود و هم در نهایت افزایش وزن بصری وزیبایی كلی منطقه محل ساخت آنرا در پی خواهد داشت. این چنین نمایی مسلماً اثر مطلوب‌تر و بهتری بر دید و روحیه ساكنان و بینندگانِ ساختمان خواهد داشت.

بنابراین نكات بر شمرده فوق راهكارهایی هستند كه بیشتر به منظور دوام، مقاومت و كارایی بیشتر و افزایش عمر مفید و پر بازده نما كارایی دارند و در زیبایی نما نقش كمرنگ تری را ایفا می‌كنند. بنابراین برای اینكه نمای ساختمان جلوه و دید بصری درخور توجهی داشته باشد، علاوه بر دستورالعملهای سازه‌ای فوق، باید بارعایت ضوابط معماری و بكارگیری رهیافتهای مربوط به افزایش جذابیت و صمیمیت ساختمان در نما تلاش كرد تا حد امكان علاوه بر اینكه ساختمان از نظر سازه ای دارای مقاومت كافی در برابر نیروهای داخلی و خارجی است، با رعایت ضوابط فوق و صد البته با بكارگیری خلاقیت ها و نوآوری های فردی معمار و حتی بنا البته ضمن حركت در چارچوب ضوابط معماری خارجی ساختمان و نما سازی، دارای ظاهری مطلوب و ایده‌ال باشد. از جمله؛ آرایه دادن به پنجره ها با بكار گیری میلگردها و چارچوبهای شكیل با رنگها و خم و راستهای زیبا و مناسب.

– استفاده از روكشهای بازتابی و منعكس كننده خصوصاً در نمای ستونهایی كه در كنار ورودی ها قرار می‌گیرند. چراكه این كار باعث كاهش حجم ظاهری ستون شده و از طرفی هم جنبه مانع بودن آنرا از بین می‌برد.

– ایجاد شیارهای تزیینی در سطح دیوارها، كه نه تنها اثر منفی در خصوصیات عایق صوت و حرارت بودن ان ندارد، بلكه موجب كاهش ضخامت ظاهری دیوار و در نتیجه دید بصری بهتر آن ودر كل نمای زیباتر ساختمان می‌شود.

– ایجاد انحنا در بالای ورودی ساختمان كه ضمن تاكید بر وجود ورودی اهمیت، جذابیت و صمیمیت نما را بیشتر می‌كند.

_ وجود اندود سفید در نما خصوصاً در قسمت ورودی ساختمان كه در واقع نوعی نورپردازی محسوب می‌شود، كه باعث جلب توجه و زیبایی بیشتر نمای ساختمان می‌شود.

– بكار گیری رنگ تیره تر و سنگین تر ( مثلاً استفاده از سنگهای گرانیتی ) در قسمت پایین و رنگهای روشنتر در بالای نما، موجب افزایش وزن بصری و جذابیت قامت سازه شده و هم به نوعی استقامت، پایداری و استحكام را در نما و خود ساختمان به بیننده القا می‌كند و همین باعث می‌شود كه فرد احساس اطمینان و آرامش بیشتری بكند. در واقع این كار باعث می‌شود كه سازه به دو قسمت بالا و پایین تقسیم شود كه همین امر باعث می‌شود كه ارتفاع و در كل حجم ظاهری ساختمان كمتر به نظر برسد.

_ ترفند دیگری كه در زیباتر شدن نما می‌تواند موثر باشد، بكار گیری خطوط سفید( چارچوب یا نمای سفید ) به دور پنجره ها خصوصاً پنجره های دایره‌ای شكل و یا با شكلهای نزدیك به آن است. زیرا این كار تركیب بندی رسمی‌تر و اندازه ظاهری مناسبتری به آنها می‌دهد .

_ و …


نما در واقع واسطه و بهتر بگوییم زبان گویای ساختمان با محیط اطراف آن محسوب می‌شود. بنابراین اجرای صحیح و اصولی آن یعنی تقویت و تحكیم ساختمان و قدرت بیان آن

آموزش های بیشتر:

اهمیت طراحی نمای ساختمان در زیبایی شناختی شهری

اگر سوال یا نظری راجع به نماسازی و طراحی نما دارید در بخش نظرات با خانه هنر و معماری اُرچین مطرح نمایید تا به آن پاسخ دهیم.

تحریریه خانه هنر و معماری اُرچین

دیدگاهتان را بنویسید